Frå utforming til ferdig produkt

Eg starta med å teikne skisser over eventuelle typar skjørt, overdelar og kjolar eg kunne tenkje meg å lage:

Eg kom fram til at eg hadde lyst til å lage eit skjørt med fleire volangar.

Papirmønsteret laga eg frå botnen av etter å ha teke mål av meg sjølv, og det vart sjåande slik ut:

Ut i frå dette sydde eg skjørtet:

Slik ser det ut på:

Alt i alt er eg ganske fornøgd!

Er mitt moteprodukt berekraftig?

Eg vil ikkje påstå at moteproduktet mitt er spesielt berekraftig. Eg har ikkje nytta eit gamalt stoff eller kjøpt stoffet brukt. Eg kjøpte det heilt nytt på sybutikken. Eg har brukt to forskjellege typar stoff, og det eine er klipt opp i små remser. I og med at eg har brukt så små stoffbitar, er det nesten ikkje økonomisk forsvarleg eller i det heile tatt mogleg å sy plagget om til noko anna dersom eg til dømes skulle vekse i frå det. Då vil eg heller gje det vekk til nokon som passar det betre, det er i alle fall meir berekraftig enn å kaste det. For dei som syr store plagg med større stoffbitar, kan det kanskje vere meir gunstig å sy om plagget dersom ein veks i frå det eller vert lei, og eventuelt dersom det går av moten.


Eg har rekna meg fram til at dersom eg skulle tatt ei timebetaling på kr 120,- då eg lagde skjørtet, ville det hatt ein verdi på over 20 000 kr. Det ville slett ikkje ha vore økonomisk berekraftig.


Men eg meiner at det er betre å bruke eit plagg ofte og lenge, enn å kjøpe eit svindyrt plagg som du berre får brukt ein gong fordi den rette anledningen aldri dukkar opp. Dette kan jo bli eit slikt plagg som eg brukar ofte og lenge, og då blir det miljøvenleg likevel.

Eg har heller ikkje brukt miljøskadande materiale, kjemikaliar eller produksjonsmåtar under syinga av skjørtet, og eg har ikkje frigjort miljøskadelege gassar eller avdamping når det kjem til transport eller produksjon.

Motehistorikk 1600-1800

Fransk Barokk:

Ludvig 14. skapte herremoten, men vart eit førebilete for moten generelt. Moten var elegant, luksuriøs og pompøs. Det vart brukt dyre stoff som fløyel, brokade og silke, mønster i einsfagra vevnad og kniplingar, vepsetaljar og korsett som gjekk fram i ein spiss, ”snippen”. Dei la puter under ”overskjørtet” for å få volum i den såkalla ”franske bakdelen”. Overskjørtet hadde same farge som overdelen på kjolen.

Poussement: band, border, frynser.

Modesti: Stikk opp frå snøreliv

Krinoline: ”Stativ” som held skjørtet på plass.'

Nederlandsk barokk:

Dei brukte ikkje korsett og krinoline. Dei var inspirerte av den franske moten, men kleda var enklare og meir komfortable.

Fransk rokokko:

Forskjellen frå barokken var at moten ikkje lenger var fargesterk med tydelege kontrastar. Folk hadde ein forfina levemåte som var glad og lett kunstig. Adelen hadde ikkje særleg kontakt med naturen eller befolkninga rundt seg.

Jean Jacques Rousseau sa at mennesket måtte vende tilbake til naturen, og dermed vart klesdrakta lettare, meir sexy og med større utringingar. Det vart ein overflod av volangar, sløyfer, kniplingar og rysjer. Fiskebeinsskjørt og panier (stativ av fiskebein) var vanleg. Det var også underskjørt, puter på rumpa og innfelling i livet.

Kjolane gjekk fram i ein spiss, “snippen”.

Empire:

Napoleon-stilen kom tidleg på 1800-talet. Moten i Napoleon sitt keisarrike var inspirert av draktene i den romerske antikken. Plagga skulle ha høge liv og puffermer, og stoffet skulle henge fint langs kroppen. Kjolane skulle vere litt lenger bak enn framme. Slakk linje, puter, korsett, krinslinje.

 

Tekstilinformasjon og behandling

Ferdig moteprodukt

Skjørtet er samansett av underskjørt, volangar, strikk i livet og glidelås bak.

Underskjørtet er av acetat, og volangane er av polyester. Dette fann eg ut gjennom ein test; eg la bitar frå stoffa i neglelakkfjernar. Stoffet til underskjørtet vart oppløyst, og dermed fann eg ut at det var acetat. Begge stoffa har satengbinding.

Acetat er eit kunstfiber med vakker glans og mjukt fall. Stoffet minnar om silke, og vert spesielt brukt til fôr. Acetat er ikkje spesielt sterkt og vert svekt i kjemikaliar, som vart påvist gjennom testen eg gjorde. Stoffet krøllar seg mykje i vask, men kan vaskast ved  40 °C og strykast ved låg temperatur.

Polyester, også kjend som terylen, diolen, dacron og tetoron, er eit formfast og slitesterkt stoff som tåler sollys og dei fleste kjemikaliar. Det er også mindre varmefølsomt enn andre syntetiske fiber og kan brukast i alle former for klede, ofte blanda med bomull eller viskose. Polyester kan vaskast ved  40 °C.

Vaskeanvisningar:

Tåler ikkje kjemisk rens.

Tåler stryking på låg temperatur (maks 110 °C).

Vaskast i halvfull maskin ved temperaturen som er angitt. Streken under baljen tyder at plagget må behandlast varsamt. Vel eit program for syntetisk materiale eller eit anna skånsomt vaskeprogram med tilpassa sentrifugering.

Kjelde: http://www.gorenje.no/support/gode_kjokkenrad/ups/materialer/fra_acetat_til_viskose

http://theboschway.bosch-hvitevarer.com/vask-tork/tips-fran-tvattstugan/guider_symboler.aspx

Korleis skape berekraftig design?

God design og berekraft

Referat frå Kjersti Kviseth og Tore Gulden sitt føredrag om Cradle to Cradle design.

Cradle to Cradle design handlar om innovasjon og økologisk intelligens i produkt og produksjon.

Ein designar har ansvaret for moglegheiten til å skape ting. Utfordringane designaren står overfor i dag er miljøkatastrofer, og dei må redusere materiale og ha fleire utgifter.

Eit problem i forhold til produksjon av nye varer, er at produkt vert skapt, brukt og kasta. Folk flyttar problem frå ein stad til ein annan ved å kaste produkt i boset, sjølv om det finst mange moglegheiter. Dette fører til forureining og mangel på ressursar. Metall er for eksempel vanskeleg å dele i bitar dersom det er sveisa.

Planleggjing av livssyklusen til eit produkt:

1.       Utvinning og produksjon av råvare. (Materialet skal vere optimalt, dvs tilpassa bruk og levetid. Det skal vere lett tilgjengeleg, ikkje miljøfarleg og lite energikrevjande. Det skal vere fornybart eller resirkulert, og tilfredsstille krav til samfunnsforpliktelsar.)

2.       Produksjon (Skal bruke minst mogleg energi og gje minst mogleg utslepp og avfall. Ingen farlege kjemikaliar. Godt arbeidsmiljø, god internkontroll hos produsenten.)

3.       Transport og distribusjon (Emballasjen skal gje nødvendig beskyttelse av produktet. Den skal kunne gjenbrukast og resirkulerast. Transport og logistikk skal vere effektiv, med returordning for emballasje.)

4.       Marknadsføring og sal. (Marknadsføringa skal vere truverdig med godt dokumenterte miljøpåstandar. Produktet skal ha miljømerking.)

5.       Bruk. (Produktet skal vere tilpassa brukaren. Det skal vere enkelt å montere og å ha med å gjere elles, og det må vere sikkert i bruk. Minst mogleg energiforbruk, utslepp, støy og stråling.)

6.       Etterbruk (Produket skal ha god kvalitet og evne til å halde seg lenge. Vedlikehald skal vere enkelt og miljøvennleg. Produktet må kunne reparerast og oppgraderast, og skal utformast for gjenbruk. Service-, utleige- eller fleirbruksmoglegheiter er vesentleg.)

7.       Avhending med minst mogleg avfall (Produktet skal gje minst mogleg avfall, og dei enkelte delane skal lett kunne separerast for kjeldesortering. Alle materialdelar skal vere typemerka. Utforminga skal gjere det mogleg for kompostering, resirkulering eller forbrenning utan skadelege utslepp.

Hovudprinsippa for økodesign: Kretslaup for materiala, halde dei så reine som mogleg for å halde det på eit jamt kvalitetsnivå. Skape kvalitetsprodukt som kan vare lenge.

Biologisk syklus: Dreier seg om materiale som vert tatt ut av naturen på same måte som metall og plast, berre at dei er komposterbare.

Energibruk: Alle må jobbe for å gå over til direkte eller indirekte solenergi, sidan vi må meir eller mindre bort ifrå fossilt brensel. Vi må bruke energi frå sol, vind og vatn.

Designaren sitt sosiale ansvar: Skikkeleg arbeidsforhold. «VG loves it»: typisk situasjon om ein driv med risk management i noreg, at VG skal finne ut kva slags snusk ein eigentleg driv med i Shanghai. Som regel har ein liten kontroll over korleis den produksjonen eigentleg er.

Helse: Er viktig innan cradletenkinga og har ei viktig rolle i produksjonen. Ingen kjemikaliar på avvege. Kan gå gale: Mattel toys måtte trekkje tilbake barneleikar fordi det innehaldt bly. Vi bryr oss jo om ungane våre.

Det er mange stoff som vi ikkje veit om er farlege eller ikkje, men lista med forbode stoff vert heldigvis lenger og lenger. Skal ein lage gode produkt, må ein bruke gode og riktige materiale.  Det finst mange skjulte farer, men også mange moglegheiter når det gjeld materiale og tilsetjingsstoff. Cradle to cradle jobbar for å skape reine, gode og positive materiale som er giftfrie.

Vi er flinke til å luke vekk produkt som vi veit inneheld giftstoff. (vaskemiddel med fosfat, til dømes). Vi går for noko som er svanemerka, eller noko vi har høyrd skal vere bra.

Det er viktig å lage produkt som ein kan tene pengar på, og som menneske vil ha. Method, selskap i USA, lagar vaskemiddel. Dei går nøye gjennom alt dei brukar av materiale, og sjekkar om det er gift i det eller ikkje, slik at dei kan garantere at barn og husdyr kan kose seg rundt desse produkta. Dei jobbar tett saman med Kjell Brandgart (?) og hans institutt i Hamburg, som er ekstertar innanfor kjemi og biologi, og det å setje saman ei trygg vaskemiddeloppskrift.  Det viste seg å vere god forretning i å tenkje på denne måten, for andre selskap følgde etter. Dette er det 7. raskast veksande selskapet i USA, og det 16. mest innovative. 

 

Cradle to cradle sin tankegang kontra den vanlege: Prinsippet for kretslaupstenking gjeld fortsatt. Lagar produkt slik at dei er lett å setje saman og å ta frå kvarandre. Få komponentar og få forskjellige materialsortar. Produkt som har god design, høg kvalitet og som lever lenge, er det folk vil ha. Ein av dei store utfordringane i eit cradlesamfunn, er logistikk. Nokon må hjelpe dei å sende ting i retur, slik at dei kan gjenvinnast. I ein HÅGstol er det alltid utskiftbare seteputer, slik at ein kan skifte ut trekket når det er skittent eller ein er lei av fargen og berre vil ha litt forandring. Climatex lifecycle var eit av dei første materiala i produkt som kom på marknaden. Transporterer fukt, og er laga av eit gamalt kinesisk/egyptisk gras. Av 1500 tekstil er 35 godkjent.

HÅG har brukt 12-13 år på å kome dit dei er i dag, og har framleis ein lang veg å gå.  Cradletenkinga: Skape godt, skape mykje slik at ein kan forbruke mykje og det blir nok til alle. Dei vil få kunnskap ut til folket om kva dei driv med, kor mykje dei brukar, kor mykje logistikk, transport, innkjøp dei har, osv.

Materiale har forskjellege utslepp av CO2, og cradle to cradle lagar klimakalkulatorar som er tilpassa diverse produkt. Dei set opp delane under kvarandre, og går igjennom materiala som vert brukt, transport, og dermed bereknar dei det totale utsleppet av CO2 i eit produkt.

Kommunikasjon: Det finst alltid viktige fakta i ei bedrift når det gjeld CO2. Det er viktig å kommunisere, og eit godt eksempel på ein god kommunikasjon av miljøbelastninga er patagonia. Dei viser ærleg, ryddig og skikkeleg på nettsidene sine kva produkta er laga av, og kva som er poitivt og negativt ved dei. Ærlegdom varer lengst.

Alternative materialval: Biopolymerar. Sjølv om ting kjem frå naturen, er det ikkje alle materiala like hyggelege å bruke. Det finst mykje frå naturen som er giftig. Lure polymerar: laga av avfall i jordbruk. PE laga av sukkerroeavfall. I dag kan dei også lage plast som er laga av 40% CO2, slik at det ikkje vert sleppt ut i det fri.

Det går også an å redusere materialmengd, vekt osv. Konsept: utskiftbare tannkosthovud. Miljømessig er også presskannekaffi betre enn filterkaffi, sett bort ifrå reinhald/vassforbruk. Nespressomaskina er ikkje særleg miljøvennleg. Med kaffi er det også viktig kor den kjem ifrå og korleis kaffibonden har det. Det viktigste når ein skal lage noko nytt, er å tenke på livsløpet. Det er også viktig å tenkje system i utviklinga av nye produkt.

People against dirty: folk bryr seg om produktet, korleis det er produsert osv, METHOD får folk til å skrive at dei er glad i produkta fordi dei har dei og dei eigenskapane, og då veit vi at dei som sender inn bilde av seg sjølve med produktet og seier at dei likar å bruke det, binder seg til dette produktet og vil bruke det til dei vert gamle. Ein må hugse på den marknadsmessige sida og business-sida i utviklinga.  Slik jobbar også designarane i Cradle to Cradle.

Kjelde: http://www.norskdesign.no/video/hvordan-skape-baerekraftig-design-article9358-636.html

Moteteikning

Eg har fått inspirasjon frå moteretningar på 1600-1800-talet.

Skjørtet har volangar, og er dermed likt på eit erme frå ei drakt på 1700-talet. Stoffet har satengbinding og er blankt og silkeaktig. Det høge livet assosierast med barokkstilen. Kanhende fargar eg overdelen og syr perler på denne. Djup utringing minnar også om stilen i barokken.